Τα κοινωνικά προβλήματα δεν λύνονται με χωροθέτηση

Τα κοινωνικά προβλήματα δεν λύνονται με χωροθέτηση

ΑΡΘΡΟ: Του ΤΑΣΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ *

Τελικά βρήκαμε ποιος φταίει για την κοινωνική βία!

Οι σχολές που βρίσκονται ακόμη στο κέντρο της πόλης και πρέπει επιτακτικά να φύγουν μακριά. Και κυρίως η Σχολή Αρχιτεκτόνων που ακόμη στεγάζεται στο ιστορικό κτίριο Αβέρωφ και στα υπόλοιπα κτίρια του συγκροτήματος της Πατησίων.
Λες και ως διά μαγείας θα λυθεί το πρόβλημα της κοινωνικής αναταραχής και των επεισοδίων. Φέρνω στον νου μου μια μικρή λεπτομέρεια που δεν είναι ευρύτερα γνωστή, αλλά θα τη θυμούνται οι φοιτητές της γενιάς μου. Οι πρώτες συνελεύσεις στη Σχολή Αρχιτεκτόνων -μετά τα γεγονότα της Νομικής- που επεκτάθηκαν αργότερα σε όλες τις σχολές του Πολυτεχνείου το 1973, ξεκίνησαν όταν η τότε εγκάθετη κυβέρνηση της χούντας εξήγγειλε τη δημιουργία ιδιωτικών σχολών και τη μεταφορά τής («ενοχλητικής» και τότε) Αρχιτεκτονικής Σχολής από την Πατησίων στο συγκρότημα Ζωγράφου. Οπως τότε, έτσι και σήμερα προτάσσονται και τα δύο αιτήματα, από την πολιτική εξουσία.
Μα πού φανταζόμαστε ότι μπορεί να βρίσκεται μια σχολή, και μάλιστα Αρχιτεκτόνων, αν όχι στο κέντρο της πόλης; Στον πυρήνα, δηλαδή, του κοινωνικού γίγνεσθαι, έτσι ώστε ο φοιτητής αρχιτεκτονικής όχι μόνον να παρατηρεί τη ζωή της πόλης, αλλά να είναι και ο ίδιος μέτοχος σ' αυτήν, συν-διαμορφωτής της; Πώς του ζητάμε να σχεδιάσει αύριο χώρους ζωής αν δεν βρίσκεται μέσα σ' αυτούς, αν δεν βιώσει ο ίδιος με όλες του τις αισθήσεις τα προβλήματα και τις αντιφάσεις της πόλης; Η πόλη και τα κτίριά της, μα πρώτα απ' όλα τα κοινωνικά προβλήματα που καθημερινά την ταλανίζουν, αλλά και την ουσιώνουν, αποτελούν το αντικείμενο της δουλειάς του. Γιατί η παιδεία ενός αρχιτέκτονα δεν είναι μόνο τα βιβλία, τα σχέδια ή οι μακέτες, αλλά κυρίως η συνειδητοποίηση ότι αναλαμβάνει την τεράστια ευθύνη να μορφοποιήσει τον χώρο, να δώσει, δηλαδή, σχήμα στη ζωή. Και αυτό δεν είναι ζήτημα αισθητικής, αλλά πρωτίστως ζήτημα κοινωνικής ευθύνης! Ειδάλλως, οι νεαροί μας σπουδαστές απλώς θα σχεδιάζουν ανούσια και εξωπραγματικά κτίρια, μακριά από το περιεχόμενο που πρόκειται να στεγάσουν. Αρχιτεκτονική -και όχι μόνο- δεν μπορείς να διδαχτείς σ' ένα απομονωμένο, έστω και ειδυλλιακό, campus, σ' ένα αποστειρωμένο περιβάλλον προστατευμένο μέσα σε μια γυάλα, μακριά από την «όχληση» της πόλης.
Το κτίριο του Πολυτεχνείου στην Πατησίων πρέπει να παραμείνει εκπαιδευτήριο. Θα ήταν ανιστόρητο και βαθιά αντιδραστικό να μεταφέρουμε -έτσι απλά- μακριά από αυτά τα κτίρια την εκπαίδευση. Η εκπαίδευση τα «γέννησε» και έτσι πρέπει να παραμείνουν ώς το τέλος. Στο κτίριο Αβέρωφ, αυτό το «κτισμένο» μάθημα αρχιτεκτονικής που μας κληροδότησε ο Λ. Καυταντζόγλου, και στο οποίο δίδαξαν μεγάλοι δάσκαλοι που ταύτισαν τη διδασκαλία τους και ταυτίστηκαν και οι ίδιοι μ' αυτό. Δάσκαλοι που επηρέασαν όχι μόνο την αρχιτεκτονική αυτού του τόπου, αλλά και τον πολιτισμό της νεότερης Ελλάδας. Και αυτό το κτίριο, πέρα από την ανεκτίμητη ιστορική και αρχιτεκτονική του αξία, κουβαλάει μνήμες με τις οποίες είναι άμεσα συνυφασμένη η Ιστορία των τελευταίων χρόνων του τόπου μας, μνήμες παιδείας και αγώνων των φοιτητών για ένα καλύτερο αύριο. Και που βεβαίως, μετά και την τελευταία, επιστημονικά τεκμηριωμένη, αποκατάσταση (επισκευή του), πρέπει να διαφυλάξουμε όλοι μας ως κόρη οφθαλμού, ως τη σημαντικότερη κληρονομιά μας.
Η συζήτηση που άνοιξε το τελευταίο διάστημα δεν είναι καθόλου αθώα. Αλλού στοχεύει και όχι φυσικά να λύσει το πρόβλημα της βίας. Συσκοτίζει την ουσία του προβλήματος και στρέφει αλλού την κοινή γνώμη. Γνωστό τέχνασμα από την αρχαιότητα και βεβαίως η συγκεκριμένη πρόταση είναι προσχηματική. Δεν αποτελεί λύση το «πονάει κεφάλι, κόβει κεφάλι».
Οι αντιδράσεις ορισμένων κατοίκων και καταστηματαρχών της περιοχής είναι απολύτως δίκαιες. Αλλά, ας μη ξεχνάμε ότι το συγκρότημα του Πολυτεχνείου είναι ακριβώς αυτό που δίνει ζωή από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα στην ευρύτερη περιοχή των Εξαρχείων. Είναι αυτό που προσδιορίζει χρήσεις, κοινωνικές αλλά και επαγγελματικές δράσεις στη Στουρνάρη και στις παρόδους. Και αυτό πρέπει να το κατανοήσουν και να το προασπίσουν όλοι ανεξαρτήτως οι πολίτες της Αθήνας, παρ' ότι μερικές φορές είναι δύσκολο ή και επώδυνο. Ας αναρωτηθούν, λοιπόν, ποιος επωφελείται απ' όλη αυτή την κατάσταση ανομίας, εμπορίου ναρκωτικών, καταστροφών, αλλά και εν τέλει ποιος την εκτρέφει; Τα σύνθετα κοινωνικά προβλήματα δεν επιλύονται -όπως είναι γνωστό- με τη μετακόμιση μιας σχολής. Κυρίως η άμβλυνση των αντιθέσεων δεν είναι ζήτημα χωροθέτησης! Είναι ζήτημα εξόχως πολιτικό και με όρους πολιτικούς πρέπει να δοθεί διέξοδος. Οχι να στήνουμε στον τοίχο, κατά πώς μας βολεύει κάθε φορά, ως ενόχους τη μια τους φοιτητές και την άλλη τους πανεπιστημιακούς, ή να οδηγούμε σε αντιπαράθεση κοινωνικές ομάδες μεταξύ τους. Αυτά είναι κρίσιμα ζητήματα που φέρνουν στην επιφάνεια αντιδραστικά αντανακλαστικά και -θα το πω- τροφοδοτούν τον εκφασισμό μιας ολόκληρης κοινωνίας.
Το δημόσιο πανεπιστήμιο έχει κατασυκοφαντηθεί! Όχι ότι δεν υπάρχουν προβλήματα και δυσλειτουργίες που τις γνωρίζουν -και συχνότατα τις υφίστανται- βαθύτερα απ' όλους οι πανεπιστημιακοί, αλλά τώρα εμφανίζεται ότι το πανεπιστημιακό άσυλο και οι χώροι της Ανώτατης Εκπαίδευσης είναι η αιτία των κοινωνικών αναταραχών, των βανδαλισμών, των καταστροφών. Εχουμε γελοιοποιήσει δυστυχώς όλους τους θεσμούς. Δεν έχει μείνει τίποτε όρθιο! Ας ξεκινήσουν οι πολιτικοί, όλοι μας -αλλά πρώτα αυτοί-, την αυτοκριτική τους! Εχει φτιαχτεί μια κοινωνία σκανδάλων, διαφθοράς και απίστευτης υποκρισίας όπου όλοι οι υπεύθυνοι μένουν πάντα ατιμώρητοι, την ίδια στιγμή που η ανεργία και η κρίση φουντώνουν. Ποινικοποιήθηκε η... «κουκούλα», όταν θα έπρεπε να το πράξουν για το ...κουκούλωμα τόσων σκανδάλων που συγκλονίζουν και δηλητηριάζουν τα τελευταία χρόνια την πολιτική ζωή της χώρας. Ας συνειδητοποιήσουν οι φορείς του συστήματος τι πρότυπα διαμορφώνουν για τη νέα γενιά.
Να αφουγκραστούμε όλοι την αγωνία των νέων. Να σκύψουμε στα προβλήματά τους, στο μέλλον που τους το κληροδοτούμε αβέβαιο και ζοφερό. Από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού και μέχρι το Λύκειο, πιέζουμε ασφυκτικά τα παιδιά να μπουν μέσα στο τυφλό σύστημα ενός αφόρητου και καταστροφικού για την ψυχοσύνθεσή τους ανταγωνισμού. Δεν έχουν χρόνο να χαρούν το παιχνίδι, τη ξεγνοιασιά, τον ελεύθερο χρόνο που τους τον καταργήσαμε. Και μετά έρχονται τα φροντιστήρια και οι εξοντωτικές εξετάσεις για την είσοδό τους στο πανεπιστήμιο. Και αφού κατορθώσουν να πετύχουν, μετά τόσες θυσίες, στις εισαγωγικές εξετάσεις και να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους, αυτό δεν είναι αρκετό και απαιτούνται και μεταπτυχιακές σπουδές και διδακτορικά ...και μετά από όλο αυτόν τον Γολγοθά, να τους περιμένει τι; Η ανεργία και η απαξίωση! Και αυτό το βιώνει κάθε νέος και νέα μας μόνος του, μέσα σ' ένα περιβάλλον απίστευτης μοναξιάς και απόγνωσης.
Αλήθεια, πώς είναι δυνατόν να βλέπουμε με τόση καχυποψία τους νέους μας και ιδιαίτερα τους φοιτητές μας; Ο,τι πιο ελπιδοφόρο, δηλαδή, διαθέτουμε ως κοινωνία. Μα αυτή η νεολαία είναι το μέλλον της χώρας μας. Αντί να τους ενοχοποιούμε ας κοιτάξουμε τα δικά μας σφάλματα. Ας τους κοιτάξουμε στα μάτια. Και ίσως τότε να διακρίνουμε τον εαυτό μας όταν ήμασταν στην ηλικία τους. Τα οράματά μας, που δεν δικαιώθηκαν. Ίσως τότε να σκεφτούμε πως και εμείς στη θέση τους τα ίδια θα κάναμε. Ποτέ οι αυθόρμητες και μαζικές κινητοποιήσεις των νέων δεν οδήγησαν στο πολιτικό κακό. Αντιθέτως, ήταν αυτές που στέριωναν και προάσπιζαν τις δημοκρατικές κατακτήσεις μιας κοινωνίας. Η θωράκιση της δημοκρατίας επιτυγχάνεται με την εξάλειψη των ανισοτήτων, την ισονομία, τη δικαιοσύνη, το υψηλό επίπεδο της παιδείας! Με την καταστολή δεν επιλύθηκε ποτέ κανένα πρόβλημα.
Και βεβαίως, πρέπει με τη σειρά μας και εμείς οι πανεπιστημιακοί, αλλά και οι φοιτητές, να αναλάβουμε την ευθύνη που μας αναλογεί. Ο χώρος του Πολυτεχνείου (του κάθε πανεπιστημίου) πρέπει να είναι χώρος ελεύθερης διακίνησης ιδεών, παιδείας και δημοκρατίας! Πρέπει όλοι μας να προασπίσουμε το δικαίωμα του άλλου να διαφωνεί με μας. Μέσα από τον γόνιμο διάλογο, αλλά και τους αγώνες, βρίσκονται οι λύσεις.
* Καθηγ. Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ