Ιωάννης Μανωλεδάκης
Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν κρέμεται στις ποινές. Εξαρτάται από την όλη κοινωνική δομή και προς αυτήν πρέπει να στρέψουν την αγωνιστική τους προσπάθεια όσοι αγωνιούν για τη διατήρησή της.
Αποφοίτησε από το Αμερικανικό Κολλέγιο «Ανατόλια» το 1955 με τιμητική διάκριση και ήταν αριστούχος πτυχιούχος το 1960, αριστούχος διδάκτορας (1967) και Υφηγητής (1972) της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.). Διετέλεσε, μεταξύ άλλων, ομόφωνα εκλεγμένος Επίκουρος Καθηγητής του Ποινικού Δικαίου στην Πάντειο Ανώτατη Σχολή Πολιτικών Επιστημών, επίκουρος και Τακτικός Καθηγητής του Ποινικού Δικαίου στο Α.Π.Θ. (από το 1973). Επισκέπτης Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (1974-1977). Πρόεδρος του Τμήματος Νομικής Α.Π.Θ. για δύο θητείες (1982-1986). Κοσμήτορας της Σχολής Ν.Ο.Ε. του Α.Π.Θ. και μέλος της Συγκλήτου (1986-1988). Δικηγόρος Θεσσαλονίκης από το 1963 και Επίτιμος δικηγόρος από το 1995.
Ανεξάρτητο πνεύμα αρνήθηκε να καταλάβει θέσεις εξουσίας, παρά τις προτάσεις που δεχόταν. Το λειτούργημα του κοσμήτορα της Σχολής Ν.Ο.Π.Ε. αποτέλεσε την υψηλότερη θεσμική θέση που υπηρέτησε ο Ι. Μανωλεδάκης. Παράδοξο για άλλους, ήταν όμως φυσικό για τον ίδιο: δεν δέχθηκε ανώτερα αξιώματα, αν και του απευθύνθηκαν προτάσεις και συνέτρεχαν οι όροι για την ανάληψη υπουργικής ευθύνης και για την εκλογή του σε θέση Πρύτανη του Α.Π.Θ. Απέφευγε τα λειτουργήματα εκείνα που είχαν βαρύνοντα και κύριο το διοικητικό τους χαρακτήρα, επειδή ο ίδιος είχε τάξει τον εαυτό του σε μια αποστολή προεχόντως ακαδημαϊκή. Ως κύριο χαρακτηριστικό της στάσης ζωής του, κρατούμε την αφοσίωση στο δημόσιο πανεπιστήμιο και την καλλιέργεια των αρχών του[2].
Δίδαξε Ποινικό Δίκαιο, Φιλοσοφία του δικαίου και Εισαγωγή στην Επιστήμη του Δικαίου σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, καθώς επίσης και σε σχολές επιμόρφωσης στελεχών. Πιο συγκεκριμένα, υπήρξε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Σχολής Δικαστών, μέλος του Συμβουλίου Σπουδών της (από την ίδρυσή της το 1994 ως το 2004) και Καθηγητής σε αυτή. Ήταν τακτικό μέλος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του Υπουργείου Δικαιοσύνης και μέλος ειδικών νομοπαρασκευαστικών επιτροπών του. Πρόεδρος της Επιτροπής για τη σύνταξη νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, πρόεδρος της Εταιρείας Νομικών Βορείου Ελλάδος, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ποινικού Δικαίου και μέλος πολλών επιστημονικών οργανώσεων. Διευθυντής του επιστημονικού περιοδικού του Δικηγορικού Συλλόγου «Αρμενόπουλος» το χρονικό διάστημα 1974-1988. Ιδρυτής και διευθυντής του περιοδικού ποινικού δικαίου και θεμελιωδών ελευθεριών «Υπεράσπιση» (1991-2000), συνιδρυτής του περιοδικού «Νομικά Χρονικά» και συνεργάτης πολλών επιτροπών έκδοσης επιστημονικών περιοδικών. Τέλος υπήρξε μέλος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής από το 1999 έως το 2004.
Το 2003 εκλέχτηκε Αντεπιστέλλον Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και ένα χρόνο αργότερα η Σύγκλητος του Α.Π.Θ. του απένειμε ομόφωνα τον τίτλο του Ομότιμου Καθηγητή.
Το όνομά του είναι συνυφασμένο με την ποινική νομική επιστήμη, πρωτοπόρος επιστήμονας, άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στη διαμόρφωση του σύγχρονου δικαιϊκού συστήματος. Διεύρυνε τους ορίζοντες της ποινικής σκέψης και ανήγαγε τη νομική επιστήμη σε εγγυητή της ανθρώπινης ελευθερίας και αξιοπρέπειας. Ως επικεφαλίδα του τόσο σημαντικού του έργου μπορούμε να κρατήσουμε την ιδέα του ότι «το ποινικό δίκαιο είναι μέτρο προστασίας, αλλά και μέτρο ελευθερίας».. Το έργο του είχε χαρακτηριστικά κοσμοθεωρίας, συνδέοντας το ποινικό δίκαιο και το κράτος δικαίου με την κοινωνία, την οικονομία, τη φιλοσοφία και την ιστορία.
Ξεκίνησε να διδάσκει σε μία αρκετά δύσκολη περίοδο για την Ελλάδα, τότε που η επταετία ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τις άκρως συντηρητικές απόψεις του καθηγητικού κατεστημένου. Ο Ι. Μανωλεδάκης, όπως και ο Αριστόβουλος Μάνεσης, αποτελούσαν τις φωτεινές εξαιρέσεις σε εκείνους τους «σκοταδιστικούς καιρούς». Διαποτισμένος με φιλελεύθερες ιδέες, επιχειρούσε να προσδώσει την κατάλληλη κοινωνική και φιλοσοφική οπτική σε θέματα – ταμπού. Κατάφερε να αναδείξει τον ανθρωπιστικό χαρακτήρα της νομικής επιστήμης. Σφράγισε τη νομική κατάρτιση των μαθητών του με το σύγχρονο τρόπο που αντιλαμβανόταν τη θεωρία και την πράξη του ποινικού δικαίου, κάτω από το πρίσμα πραγματικής προοδευτικής αντιμετώπισης και απόλυτου σεβασμού των δικαιωμάτων και των ελευθεριών του πολίτη και κυρίως των δικαιωμάτων του κάθε κατηγορουμένου, αφού είναι δική του η ρήση πως και ο πιο στυγερός εγκληματίας έχει απόλυτο δικαίωμα υπεράσπισης[4].
Δεν φοβήθηκε να επιδεικνύει την φιλοσοφική και συχνά πολιτική διάσταση των ποινικών φαινομένων που συναντάμε σήμερα. Μελετούσε συχνά τους κοινωνιολογικούς παράγοντες που οδηγούσαν στην τυποποίηση του ποινικού φαινομένου, πράγμα που τον τοποθετούσε συχνά στην αντίπερα όχθη της πλειονότητας των νομικών επιστημόνων. Πίστευε πως σε μία Δημοκρατία, η νομιμότητα δεν αποτελεί μόνο ευθύνη του κράτους, αλλά και του κάθε υπεύθυνου πολίτη ξεχωριστά. Η παθητική αποδοχή εκφυλιστικών φαινομένων στην θεσμική πολιτική αρένα αποτελεί, κατά τον Μανωλεδάκη, επικίνδυνο ατόπημα που δύναται να οδηγήσει την Δημοκρατία σε απολυταρχικές και δογματικές εκφάνσεις[7]. Ο Ιωάννης Μανωλεδάκης, με τον έγκυρο και τεκμηριωμένο επιστημονικό λόγο που διατύπωνε σε κάθε δημόσια παρέμβασή του, δεν δίστασε πολλές φορές να στηλιτεύσει την κρατική εξουσία για την ψήφιση και την εφαρμογή έντονα κατασταλτικών νομοθετημάτων που υπονομεύουν και ακυρώνουν εν τέλει το κράτους δικαίου[8].
Τέλος, ήταν αντίθετος προς το δόγμα «άλλο θεωρία, άλλο πράξη» και υποστήριζε τον διάλογο μεταξύ των λειτουργών της πράξης -δικαστών και δικηγόρων-, ο οποίος πίστευε ότι συμβάλλει στην αμοιβαία συνεργασία και κατανόηση, για την επίτευξη του ποθητού στόχου, που είναι η βελτίωση της ποιότητας απονομής της δικαιοσύνης, τόσο ως τύπου, όσο και στην ουσία της[9].
ΕΙΠΕ ΚΑΙ ΕΓΡΑΨΕ…
…για την Δημοκρατία – Ασφάλεια – Ελευθερία«Η δημοκρατία, η ασφάλεια και η ελευθερία αποτελούν το τρίπτυχο της ιδανικής πολιτείας. Μια υπερδύναμη μπορεί να κάνει επίκληση στη συλλογική ασφάλεια για εσωτερικούς λόγους και να μεταφέρει με αυτό τον τρόπο το πρόβλημα της σε μια άλλη χώρα. Αλλά ο σημαντικότερος κίνδυνος για την ελευθερία στην σημερινή εποχή είναι η ανεπαίσθητη ποδηγέτηση της βούλησης του ατόμου, ώστε να νομίζει ότι είναι ελεύθερος, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι.» Όχι Ασφάλεια ή Δημοκρατία αλλά Ασφάλεια με Δημοκρατία.[10]
…για τα Ανθρώπινα ΔικαιώματαΑνθρώπινα δικαιώματα: Δικαιώματα που ανήκουν σε κάθε άνθρωπο από τη φύση του ή έκφραση της μεγαλοψυχίας των κυβερνώντων, παραχωρημένες ελευθερίες στους υπηκόους τους για να ικανοποιήσουν τις βασικές ανάγκες της ζωής τους; Μαγικές λέξεις στα χείλη των θυμάτων της εξουσίας ή σλόγκαν αποπροσανατολισμού και ιδεολόγημα των ισχυρών της εξουσίας; […] Σπάνια μια έννοια, που από την πρώτη ματιά φαίνεται τόσο σαφής, κρύβει τέτοια αντιφατικότητα: Προσδιορίζει, αλλά και αποπροσανατολίζει.[…] Όπως η ελευθερία. Ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερία έχουν κοινή πορεία στην Ιστορία. Κοινή αφετηρία: τον αγώνα του ανθρώπου απέναντι στην εξουσία. Κοινή μοίρα: τη διάψευση της προσδοκίας. Και πάλι από την αρχή! […] Ανθρώπινα δικαιώματα ή ελευθερίες είναι παιδιά της υποταγής στην εξουσία. Αλλά (από την άλλη «όψη του νομίσματος») είναι και διεκδίκηση του ανθρώπου απέναντι την εξουσία και αυτοπεριορισμός της. Θα περίμενε, λοιπόν, κανείς πως αυτά τα ανθρώπινα δικαιώματα ως κατάλοιπο ελευθερίας, κατά παραχώρηση της εξουσίας, θα ήταν ίσα για όλους. Αυτό, ωστόσο, θα προϋπόθετε ισότητα των ανθρώπων στον κοινωνικό χώρο. Σ’ έναν ανταγωνιστικό κοινωνικό χώρο με την κοινωνική ανισότητα η ελευθερία δίνει φτερά σ’ αυτούς που μπορούν να την απολαύσουν, ενώ στους άλλους προκαλεί φόβο και αναστολές. […] Όποια εξουσία επαγγέλλεται την απόλαυση των ανθρώπινων δικαιωμάτων στους υπηκόους της, χωρίς να τους εξασφαλίζει στοιχειώδη κοινωνική ισότητα, μάλλον τους εμπαίζει. Ο αγώνας, ωστόσο, για ελευθερία και ανθρώπινα δικαιώματα δεν σταματά. Αλλά δεν έχει νόημα χωρίς παράλληλο αγώνα για την κοινωνική ισότητα, που είναι ένα πραγματικό μέγεθος, σε αντίθεση με τη νομική ισότητα, που αποτελεί απλό ιδεολόγημα της εξουσίας.[11]
…για τους Θεσμούς και τα ΠρόσωπαΤα πρόσωπα με τη λειτουργία και τη συμπεριφορά τους στον κοινωνικό χώρο δυναμώνουν ή αποδυναμώνουν τους θεσμούς. Η θεσμική κρίση σε ορισμένο τόπο και ιστορικό χρόνο δεν οφείλεται μόνο στην κακή χρήση της εξουσίας από τα πρόσωπα που την ασκούν, αλλά και στην παθητική αποδοχή αυτής της κατάχρησης από τα μέλη της κοινωνίας ή, ακόμα και στην ενεργητική συμβολή τους στη διατήρησή της. Σε μια Δημοκρατία η νομιμότητα δεν αποτελεί μόνο ευθύνη του κράτους, αλλά είναι υπόθεση του κάθε υπεύθυνου πολίτη, υπόθεση όλων μας.[12]
…για τους Θεσμούς σε κρίσηΟι θεσμοί θίγονται όταν υπάρχουν επίορκοι λειτουργοί που τους διαβρώνουν με τη συμπεριφορά τους και όχι όταν αποκαλύπτεται αυτή η συμπεριφορά, οπότε ενισχύεται η κοινωνική πίεση για κάθαρση. Η διαφθορά αποτελεί μολυσματική κοινωνική νόσο. Η αντίδραση πρέπει να προέλθει από τους ίδιους τους λειτουργούς της πολιτείας, που είναι υγιείς. Όχι με τάση συγκάλυψης, ή συντεχνιακή νοοτροπία, ούτε όμως και με προσφυγή σε μέτρα πανικού, που εκδηλώνεται με αυστηρές και άδικες κρίσεις προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν υπόνοιες διαφθοράς. Η άδικη κρίση είναι χειρότερη και από τη διαφθορά γιατί σκοτώνει το δίκαιο γρηγορότερα, αναιρώντας άμεσα το λόγο της ύπαρξής του.[13]
…για τη ΔιαφθοράΟ μεγαλύτερος κίνδυνος από την ύπαρξη και ανάπτυξη της διαφθοράς είναι η δύναμη της «πρακτικής», που τείνει να την καθιερώσει ως αυτονόητη κατάσταση στη δημόσια ζωή. Μια κατάσταση, που προκαλεί αρχικά την παθητική αποδοχή, στη συνέχεια τον εθισμό σ΄ αυτήν και καταλήγει στην επιδίωξή της ως μέσου επιβίωσης, αλλά και κοινωνικής επιβολής. Παραπέρα συνέπεια (αν δεν αναστραφεί αυτή η εξέλιξη) αποτελεί η επέκταση του φαινομένου και στην ιδιωτική ζωή, με τη γενική διάβρωση των ηθών και την άμβλυνση των ηθικών αναστολών, την κοινωνική παρακμή και τον αφανισμό της καθολικά μολυσμένης κοινωνίας. […] Πρέπει να τονιστεί ότι διαφθορά δεν είναι μόνον ο χρηματισμός δημοσίων λειτουργών και υπαλλήλων κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, ώστε να νομίζουμε ότι αντιμετωπίζεται το πρόβλημα απλώς με την αυστηρότητα και τη σκλήρυνση της ποινικής καταστολής αναφορικά με το έγκλημα της δωροδοκίας. […] Διαφθορά είναι και η παραβίαση των νόμων και των αρχών της χρηστής διοίκησης, η επίδειξη εύνοιας προς κάποιους σε βάρος άλλων, προκειμένου να επιτευχθούν κομματικά οφέλη, ο εθισμός γενικά των ασκούντων οποιαδήποτε εξουσία στην υπέρβαση των ορίων της, η ηδονή της εξουσίας με όλες τις επιμέρους ηδονές που συνεπάγεται αυτή η υπέρβαση. Φοβούμαι ότι στη δημοκρατία, έτσι όπως λειτουργεί με τα κόμματα σήμερα (όχι μόνο στην Ελλάδα), υπάρχει ίσως η πολιτική βούληση κάποιων κυβερνώντων να πατάξουν τη διαφθορά με τη στενή έννοια του όρου, δηλαδή το χρηματισμό των δημόσιων υπηρεσιών, δεν υπάρχει όμως πράγματι η πολιτική βούληση ίσως ούτε και η ευχέρεια (ρεαλιστικά) να παταχθεί η διαφθορά ως τρόπος ζωής. Ωστόσο, οφείλουμε να ελπίζουμε και να προσπαθούμε.[14]
… Ποινικό ΔίκαιοΤο έργο αυτό αποτέλεσε πρωτοποριακό σύγγραμμα στο χώρο του "Ποινικού Δικαίου". Πέρα από την ερμηνεία των θεσμών του, επιχείρησε και τη συστηματική κριτική της λειτουργίας τους στην κοινωνική πραγματικότητα και της εφαρμογής τους στην πράξη από τα δικαστήρια της χώρας. Η πρώτη έκδοση του συγκεκριμένου πονήματος (1976-1981) συνέπεσε με την αναμόρφωση του "Ποινικού Δικαίου" μετά την πτώση της δικτατορίας και τον προσανατολισμό του σε ανθρωπιστικές κατευθύνσεις. Η νέα έκδοση (το 2004) συνέπεσε με την κρίση των θεσμών αυτού του δικαίου ενόψει της επιχειρούμενης σκλήρυνσης της ποινικής καταστολής για την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος, και ιδίως της τρομοκρατίας, σε παγκόσμια κλίμακα. Ο συγγραφέας Μανωλεδάκης πίστευε ότι η άρτια γνώση της θεωρίας του Ποινικού Δικαίου μπορεί να συμβάλει, πέρα από την ποιοτική αναβάθμιση της ποινικής δικαιοσύνης στην καθημερινή δικαστηριακή πράξη, και στην προσπάθεια των προβληματιζόμενων νομικών να διατηρηθεί το κράτος δικαίου και ο ανθρωπιστικός χαρακτήρας του παρά την επιχειρούμενη παγκοσμίως υποβάθμισή τους. [15]
…για τον ρόλο του ΔικαστήΗ λειτουργική σημασία της δικαιοσύνης στο σύγχρονο κράτος δικαίου βρίσκεται στην ιδιαίτερη αρμοδιότητά, της να ελέγχει την άσκηση και να αποτρέπει την κατάχρηση οιασδήποτε εξουσίας σε βάρος των πολιτών. Για να επιτύχει σ’ αυτή την εξαιρετική αποστολή του ο δικαστής θα πρέπει ν’ αποβάλει τη νοοτροπία ότι αποτελεί φορέα εξουσίας (και μάλιστα ανέλεγκτης!) και να αποκτήσει αντιεξουσιαστική συνείδηση. Αλλά και για να επιτελέσει το εγγυητικό-προστατευτικό των δικαιωμάτων των πολιτών έργο του, θα πρέπει να αποβάλει τη νοοτροπία του τιμωρού-«μπαμπούλα» και να προσηλωθεί στα ανθρωπιστικά ιδεώδη.[16]
…για την Εθνική Σχολή ΔικαστώνΌταν κάνουμε κριτική στο έργο της Εθνικής Σχολής Δικαστών θα πρέπει να έχουμε υπόψη ως δεδομένο το ισχύον σύστημα Δικαιοσύνης στον τόπο μας και ενόψει αυτού να διατυπώνονται οι κρίσεις μας. Οι αδυναμίες του συστήματος και οι όποιες παρενέργειές τους, που εκδηλώνονται με κάποια, ίσως, ένταση τα τελευταία χρόνια, δεν πρέπει να αποδίδονται στη Σχολή. Ούτε σ΄ αυτήν οφείλονται μεμονωμένες περιπτώσεις υπεροψίας νέων δικαστών, οι οποίες υπήρχαν και πριν από την ίδρυση της Σχολής και υπάρχουν και μεταξύ των άλλων λειτουργών του Δικαίου, όπως οι δικηγόροι και οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι. Στα ζητούμενα εάν χρειάζεται να υπάρχει Εθνική Σχολή Δικαστών και κατά πόσον αυτή ανταποκρίθηκε μέχρι σήμερα στις προσδοκίες μας. Θα πρέπει να πούμε ότι η Εθνική Σχολή Δικαστών αξίζει την προσοχή και τη συμπαράσταση της Πολιτείας και όλου του νομικού κόσμου της χώρας. Στο μέτρο που συμβάλλει στη διάπλαση δικαστών με ανεξάρτητο φρόνημα (και η ανεξαρτησία του δικαστή αποτελεί θεμελιώδες αίτημα του κράτους δικαίου), η καλή λειτουργία και η αποτελεσματικότητα αυτής της Σχολής είναι ζωτικής σημασίας για το νομικό μας πολιτισμό. [17]
• (2001) Μελέτες για εμβάθυνση στο ουσιαστικό ποινικό δίκαιο 1978-1999, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (2001) Ποινικό δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [κείμενα, επιμέλεια σειράς]
• (1996) Ερμηνεία κατ΄ άρθρο βασικών όρων του ειδικού μέρους του ποινικού κώδικα, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (1994) Προσβολές κατά της πολιτειακής εξουσίας, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [κείμενα,
επιμέλεια σειράς]
• (1993) Πρακτικά θέματα για εμβάθυνση στο ποινικό δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (1992) 7 θέσεις για το δίκαιο και τη δικαιοσύνη, Σάκκουλας Αντ. Ν.
• (2006) Εγχειρίδιο ποινικού δικαίου, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (2005) Δόλος και αμέλεια στο ποινικό δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [κείμενα, επιμέλεια]
• (2004) Εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [κείμενα, επιμέλεια σειράς]
• (2004) Σύνταγμα. Ελληνική πολιτεία. Ευρωπαϊκή συμπολιτεία, Αντ. Ν. Σάκκουλας Α.Ε
• (2001) Σχέσεις δικαστών - δικηγόρων, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (2005) Παγκόσμια εξουσία και νομικός πολιτισμός, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια]
• (2005) Μαργαρίτης, Λάμπρος Χ., Ποινολογία, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (2005) Συστηματική ερμηνεία του ποινικού κώδικα, Σάκκουλας Π. Ν. [επιμέλεια]
• (2003) Διεθνοποίηση του ποινικού δικαίου, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια]
• (2003) Παύλου, Στέφανος Κ., Εγκλήματα περί το νόμισμα, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (2002) Αναγνωστόπουλος, Ηλίας Γ., Το σχέδιο νόμου για την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια]
• (2000) Μαργαρίτης, Λάμπρος Χ., Ποινολογία, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (2000) Μαργαρίτης, Λάμπρος Χ., Σωματικές βλάβες, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (2000) Παπαδαμάκης, Αδάμ Χ., Τα περιουσιακά εγκλήματα, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (1999) Καϊάφα - Γκμπάντι, Μαρία, Κοινώς επικίνδυνα εγκλήματα, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (1997) Η ποινική προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια]
• (1996) Το σχέδιο του νέου κώδικα ποινικής δικονομίας και σχετικές παρατηρήσεις του νομικού κόσμου της χώρας, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια]
• (1995) Προβλήματα της απόπειρας στο ποινικό δίκαιο, Αντ. Ν. Σάκκουλας [επιμέλεια]
• (1995) Παπαδαμάκης, Αδάμ Χ., Προσβολές κατά της διεθνούς κρατικής υπόστασης, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (1990) Παπαδαμάκης, Αδάμ Χ., Εγκλήματα κατά της στρατιωτικής υπηρεσίας, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
(1937-2011)
Το
ζήτημα των ατομικών ελευθεριών, που κατοχυρώνονται συνταγματικά για
όλους τους ανθρώπους, αλλά και το ζήτημα της διατήρησης ή της αλλοίωσης
του νομικού μας πολιτισμού δεν τίθενται σε ψηφοφορία, και μάλιστα υπό
καθεστώς φοβίας ή άλλων συναισθημάτων.
-Μανωλεδάκης Ι. σε: Α. Μανιτάκης – Α. Τάκης (2004), Τρομοκρατία και Ανθρώπινα Δικαιώματα, σ. 25.-
Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν κρέμεται στις ποινές. Εξαρτάται από την όλη κοινωνική δομή και προς αυτήν πρέπει να στρέψουν την αγωνιστική τους προσπάθεια όσοι αγωνιούν για τη διατήρησή της.
-Μανωλεδάκης Ι. (1978), Γενική Θεωρία Ποινικού Δικαίου, τ. Β’, σ. 209.-
της Μάρθας Λεμπέση,
Κοινωνιολόγου, Υπ. Διδ. Πανεπιστημίου Αθηνών
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ο Ιωάννης Μανωλεδάκης, ο «δάσκαλος των δασκάλων»[1]
για πολλούς νομικούς, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1937 και άφησε την
τελευταία του πνοή σε ηλικία εβδομήντα τεσσάρων (74) ετών τον Ιούνιο του
2011 σε νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης, όπου νοσηλευόταν λόγω σοβαρών
αναπνευστικών προβλημάτων.
Αποφοίτησε από το Αμερικανικό Κολλέγιο «Ανατόλια» το 1955 με τιμητική διάκριση και ήταν αριστούχος πτυχιούχος το 1960, αριστούχος διδάκτορας (1967) και Υφηγητής (1972) της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.). Διετέλεσε, μεταξύ άλλων, ομόφωνα εκλεγμένος Επίκουρος Καθηγητής του Ποινικού Δικαίου στην Πάντειο Ανώτατη Σχολή Πολιτικών Επιστημών, επίκουρος και Τακτικός Καθηγητής του Ποινικού Δικαίου στο Α.Π.Θ. (από το 1973). Επισκέπτης Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (1974-1977). Πρόεδρος του Τμήματος Νομικής Α.Π.Θ. για δύο θητείες (1982-1986). Κοσμήτορας της Σχολής Ν.Ο.Ε. του Α.Π.Θ. και μέλος της Συγκλήτου (1986-1988). Δικηγόρος Θεσσαλονίκης από το 1963 και Επίτιμος δικηγόρος από το 1995.
Ανεξάρτητο πνεύμα αρνήθηκε να καταλάβει θέσεις εξουσίας, παρά τις προτάσεις που δεχόταν. Το λειτούργημα του κοσμήτορα της Σχολής Ν.Ο.Π.Ε. αποτέλεσε την υψηλότερη θεσμική θέση που υπηρέτησε ο Ι. Μανωλεδάκης. Παράδοξο για άλλους, ήταν όμως φυσικό για τον ίδιο: δεν δέχθηκε ανώτερα αξιώματα, αν και του απευθύνθηκαν προτάσεις και συνέτρεχαν οι όροι για την ανάληψη υπουργικής ευθύνης και για την εκλογή του σε θέση Πρύτανη του Α.Π.Θ. Απέφευγε τα λειτουργήματα εκείνα που είχαν βαρύνοντα και κύριο το διοικητικό τους χαρακτήρα, επειδή ο ίδιος είχε τάξει τον εαυτό του σε μια αποστολή προεχόντως ακαδημαϊκή. Ως κύριο χαρακτηριστικό της στάσης ζωής του, κρατούμε την αφοσίωση στο δημόσιο πανεπιστήμιο και την καλλιέργεια των αρχών του[2].
Δίδαξε Ποινικό Δίκαιο, Φιλοσοφία του δικαίου και Εισαγωγή στην Επιστήμη του Δικαίου σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, καθώς επίσης και σε σχολές επιμόρφωσης στελεχών. Πιο συγκεκριμένα, υπήρξε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Σχολής Δικαστών, μέλος του Συμβουλίου Σπουδών της (από την ίδρυσή της το 1994 ως το 2004) και Καθηγητής σε αυτή. Ήταν τακτικό μέλος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του Υπουργείου Δικαιοσύνης και μέλος ειδικών νομοπαρασκευαστικών επιτροπών του. Πρόεδρος της Επιτροπής για τη σύνταξη νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, πρόεδρος της Εταιρείας Νομικών Βορείου Ελλάδος, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ποινικού Δικαίου και μέλος πολλών επιστημονικών οργανώσεων. Διευθυντής του επιστημονικού περιοδικού του Δικηγορικού Συλλόγου «Αρμενόπουλος» το χρονικό διάστημα 1974-1988. Ιδρυτής και διευθυντής του περιοδικού ποινικού δικαίου και θεμελιωδών ελευθεριών «Υπεράσπιση» (1991-2000), συνιδρυτής του περιοδικού «Νομικά Χρονικά» και συνεργάτης πολλών επιτροπών έκδοσης επιστημονικών περιοδικών. Τέλος υπήρξε μέλος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής από το 1999 έως το 2004.
Το 2003 εκλέχτηκε Αντεπιστέλλον Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και ένα χρόνο αργότερα η Σύγκλητος του Α.Π.Θ. του απένειμε ομόφωνα τον τίτλο του Ομότιμου Καθηγητή.
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ
Ο Ιωάννης Μανωλεδάκης αναμφισβήτητα δημιούργησε
Σχολή στο ποινικό δίκαιο. Τις επιστημονικές του θέσεις, ακόμα και αν δεν
γίνονται απόλυτα αποδεκτές στο σύνολό τους από τη νομολογία, δεν μπορεί
κανείς να τις παραβλέψει. Για τους μαθητές του και τους συναδέλφους του
ήταν ένας προικισμένος ακαδημαϊκός δάσκαλος αφιερωμένος αποκλειστικά
στο πανεπιστημιακό του έργο. Πολυγραφότατος, έγραψε 30 βιβλία
επιστημονικού περιεχομένου και πάνω από 200 μελέτες. Οι παραπομπές στα
συγγράμματά του είναι κάτι το αυτονόητο για όποιον ασχολείται με το
πεδίο των ποινικών επιστημών. Όμως ο Ιωάννης Μανωλεδάκης δεν ήταν μόνο
ένας Καθηγητής, αλλά και ένας δημόσιος διανοούμενος που παρενέβαινε
συστηματικά (με άρθρα του και διαλέξεις) στην κοινωνική πραγματικότητα.
Ενδιαφερόταν πάντα για τους αδύνατους αυτής της κοινωνίας και κήρυττε με
πάθος την ιδέα της κοινωνικής δικαιοσύνης[3].
Το όνομά του είναι συνυφασμένο με την ποινική νομική επιστήμη, πρωτοπόρος επιστήμονας, άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στη διαμόρφωση του σύγχρονου δικαιϊκού συστήματος. Διεύρυνε τους ορίζοντες της ποινικής σκέψης και ανήγαγε τη νομική επιστήμη σε εγγυητή της ανθρώπινης ελευθερίας και αξιοπρέπειας. Ως επικεφαλίδα του τόσο σημαντικού του έργου μπορούμε να κρατήσουμε την ιδέα του ότι «το ποινικό δίκαιο είναι μέτρο προστασίας, αλλά και μέτρο ελευθερίας».. Το έργο του είχε χαρακτηριστικά κοσμοθεωρίας, συνδέοντας το ποινικό δίκαιο και το κράτος δικαίου με την κοινωνία, την οικονομία, τη φιλοσοφία και την ιστορία.
Ξεκίνησε να διδάσκει σε μία αρκετά δύσκολη περίοδο για την Ελλάδα, τότε που η επταετία ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τις άκρως συντηρητικές απόψεις του καθηγητικού κατεστημένου. Ο Ι. Μανωλεδάκης, όπως και ο Αριστόβουλος Μάνεσης, αποτελούσαν τις φωτεινές εξαιρέσεις σε εκείνους τους «σκοταδιστικούς καιρούς». Διαποτισμένος με φιλελεύθερες ιδέες, επιχειρούσε να προσδώσει την κατάλληλη κοινωνική και φιλοσοφική οπτική σε θέματα – ταμπού. Κατάφερε να αναδείξει τον ανθρωπιστικό χαρακτήρα της νομικής επιστήμης. Σφράγισε τη νομική κατάρτιση των μαθητών του με το σύγχρονο τρόπο που αντιλαμβανόταν τη θεωρία και την πράξη του ποινικού δικαίου, κάτω από το πρίσμα πραγματικής προοδευτικής αντιμετώπισης και απόλυτου σεβασμού των δικαιωμάτων και των ελευθεριών του πολίτη και κυρίως των δικαιωμάτων του κάθε κατηγορουμένου, αφού είναι δική του η ρήση πως και ο πιο στυγερός εγκληματίας έχει απόλυτο δικαίωμα υπεράσπισης[4].
Με τη διδασκαλία του, αλλά και τη συμμετοχή του σε
νομοπαρασκευαστικές επιτροπές του υπουργείου Δικαιοσύνης συνέβαλε
ουσιαστικά στον εκσυγχρονισμό του ελληνικού ποινικού δικαίου με γνώμονα
τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ατομικές ελευθερίες και
ανέδειξε τον πρωταρχικό ρόλο της εγγυητικής λειτουργίας του ποινικού
δικαίου την αξία γεφύρωσης θεωρίας και πράξης και την ιδιαίτερη σημασία
μιας αυτόνομης εθνικής ποινικής επιστήμης. Άνθρωπος με εξαιρετικά
προοδευτικές ιδέες, γαλούχησε μία ολόκληρη γενιά νομικών με απόψεις
καινοτόμες και ρηξικέλευθες. Κατάφερε να ανατρέψει την εδραία πεποίθηση
πως το ποινικό σύστημα γεννήθηκε για να καταστείλει τους εγκληματίες
αλλά για να σωφρονίσει εκείνους που προσέβαλλαν κάποιο έννομο αγαθό.
Αποδοκίμαζε ανοικτά την τιμωρητική λογική του ποινικού δικαίου (η σφοδρή
αντίθεση του στη θανατική ποινή ήταν γνωστή και απόλυτη) και
προσπαθούσε να «απαλύνει» τις συνέπειες του. Απέναντι σε συνταγματικά
δικαιώματα, όπου η φύση τους είναι αρκετά σιβυλλική (όπως το δικαίωμα
στην αντίσταση), ο γνωστός Καθηγητής πάσχιζε να τα προστατεύει με τις
θεωρίες του από τις απόλυτες και συχνά αντιδραστικές διατάξεις του
απαρχαιωμένου ποινικού κώδικα. Μέλημά του ήταν η υιοθέτηση ενός ποινικού
συστήματος που θα στέκεται αρωγός στους «εκπίπτοντες» και όχι τιμωρός
τους. Γι’ αυτόν, κύρια αποστολή ενός νομικού αποτελούσε η διαμόρφωση
ενός σύγχρονου και προοδευτικού δικαιϊκού συστήματος και όχι η στείρα
και αντιδραστική αναπαραγωγή του θετικού και αναχρονιστικού δικαίου[5].
Το τρίτομο έργο του «Γενική Θεωρία του Ποινικού Δικαίου», το οποίο
εκδόθηκε για πρώτη φορά μεταξύ των ετών 1976-1981, είναι χαρακτηριστικό
δείγμα μιας συστηματικής σύλληψης του ποινικού φαινομένου που άνοιξε
νέους δρόμους επιστημονικής σκέψης, ενώ η μονογραφία του για «Το έννομο
αγαθό ως βασική έννοια του ποινικού δικαίου» έχει σφραγίσει με την
πρωτοτυπία και τη δυναμική των θέσεών της το νεότερο δόγμα της ελληνικής
ποινικής επιστήμης[6].
Δεν φοβήθηκε να επιδεικνύει την φιλοσοφική και συχνά πολιτική διάσταση των ποινικών φαινομένων που συναντάμε σήμερα. Μελετούσε συχνά τους κοινωνιολογικούς παράγοντες που οδηγούσαν στην τυποποίηση του ποινικού φαινομένου, πράγμα που τον τοποθετούσε συχνά στην αντίπερα όχθη της πλειονότητας των νομικών επιστημόνων. Πίστευε πως σε μία Δημοκρατία, η νομιμότητα δεν αποτελεί μόνο ευθύνη του κράτους, αλλά και του κάθε υπεύθυνου πολίτη ξεχωριστά. Η παθητική αποδοχή εκφυλιστικών φαινομένων στην θεσμική πολιτική αρένα αποτελεί, κατά τον Μανωλεδάκη, επικίνδυνο ατόπημα που δύναται να οδηγήσει την Δημοκρατία σε απολυταρχικές και δογματικές εκφάνσεις[7]. Ο Ιωάννης Μανωλεδάκης, με τον έγκυρο και τεκμηριωμένο επιστημονικό λόγο που διατύπωνε σε κάθε δημόσια παρέμβασή του, δεν δίστασε πολλές φορές να στηλιτεύσει την κρατική εξουσία για την ψήφιση και την εφαρμογή έντονα κατασταλτικών νομοθετημάτων που υπονομεύουν και ακυρώνουν εν τέλει το κράτους δικαίου[8].
Τέλος, ήταν αντίθετος προς το δόγμα «άλλο θεωρία, άλλο πράξη» και υποστήριζε τον διάλογο μεταξύ των λειτουργών της πράξης -δικαστών και δικηγόρων-, ο οποίος πίστευε ότι συμβάλλει στην αμοιβαία συνεργασία και κατανόηση, για την επίτευξη του ποθητού στόχου, που είναι η βελτίωση της ποιότητας απονομής της δικαιοσύνης, τόσο ως τύπου, όσο και στην ουσία της[9].
ΕΙΠΕ ΚΑΙ ΕΓΡΑΨΕ…
…για την Δημοκρατία – Ασφάλεια – Ελευθερία«Η δημοκρατία, η ασφάλεια και η ελευθερία αποτελούν το τρίπτυχο της ιδανικής πολιτείας. Μια υπερδύναμη μπορεί να κάνει επίκληση στη συλλογική ασφάλεια για εσωτερικούς λόγους και να μεταφέρει με αυτό τον τρόπο το πρόβλημα της σε μια άλλη χώρα. Αλλά ο σημαντικότερος κίνδυνος για την ελευθερία στην σημερινή εποχή είναι η ανεπαίσθητη ποδηγέτηση της βούλησης του ατόμου, ώστε να νομίζει ότι είναι ελεύθερος, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι.» Όχι Ασφάλεια ή Δημοκρατία αλλά Ασφάλεια με Δημοκρατία.[10]
…για τα Ανθρώπινα ΔικαιώματαΑνθρώπινα δικαιώματα: Δικαιώματα που ανήκουν σε κάθε άνθρωπο από τη φύση του ή έκφραση της μεγαλοψυχίας των κυβερνώντων, παραχωρημένες ελευθερίες στους υπηκόους τους για να ικανοποιήσουν τις βασικές ανάγκες της ζωής τους; Μαγικές λέξεις στα χείλη των θυμάτων της εξουσίας ή σλόγκαν αποπροσανατολισμού και ιδεολόγημα των ισχυρών της εξουσίας; […] Σπάνια μια έννοια, που από την πρώτη ματιά φαίνεται τόσο σαφής, κρύβει τέτοια αντιφατικότητα: Προσδιορίζει, αλλά και αποπροσανατολίζει.[…] Όπως η ελευθερία. Ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερία έχουν κοινή πορεία στην Ιστορία. Κοινή αφετηρία: τον αγώνα του ανθρώπου απέναντι στην εξουσία. Κοινή μοίρα: τη διάψευση της προσδοκίας. Και πάλι από την αρχή! […] Ανθρώπινα δικαιώματα ή ελευθερίες είναι παιδιά της υποταγής στην εξουσία. Αλλά (από την άλλη «όψη του νομίσματος») είναι και διεκδίκηση του ανθρώπου απέναντι την εξουσία και αυτοπεριορισμός της. Θα περίμενε, λοιπόν, κανείς πως αυτά τα ανθρώπινα δικαιώματα ως κατάλοιπο ελευθερίας, κατά παραχώρηση της εξουσίας, θα ήταν ίσα για όλους. Αυτό, ωστόσο, θα προϋπόθετε ισότητα των ανθρώπων στον κοινωνικό χώρο. Σ’ έναν ανταγωνιστικό κοινωνικό χώρο με την κοινωνική ανισότητα η ελευθερία δίνει φτερά σ’ αυτούς που μπορούν να την απολαύσουν, ενώ στους άλλους προκαλεί φόβο και αναστολές. […] Όποια εξουσία επαγγέλλεται την απόλαυση των ανθρώπινων δικαιωμάτων στους υπηκόους της, χωρίς να τους εξασφαλίζει στοιχειώδη κοινωνική ισότητα, μάλλον τους εμπαίζει. Ο αγώνας, ωστόσο, για ελευθερία και ανθρώπινα δικαιώματα δεν σταματά. Αλλά δεν έχει νόημα χωρίς παράλληλο αγώνα για την κοινωνική ισότητα, που είναι ένα πραγματικό μέγεθος, σε αντίθεση με τη νομική ισότητα, που αποτελεί απλό ιδεολόγημα της εξουσίας.[11]
…για τους Θεσμούς και τα ΠρόσωπαΤα πρόσωπα με τη λειτουργία και τη συμπεριφορά τους στον κοινωνικό χώρο δυναμώνουν ή αποδυναμώνουν τους θεσμούς. Η θεσμική κρίση σε ορισμένο τόπο και ιστορικό χρόνο δεν οφείλεται μόνο στην κακή χρήση της εξουσίας από τα πρόσωπα που την ασκούν, αλλά και στην παθητική αποδοχή αυτής της κατάχρησης από τα μέλη της κοινωνίας ή, ακόμα και στην ενεργητική συμβολή τους στη διατήρησή της. Σε μια Δημοκρατία η νομιμότητα δεν αποτελεί μόνο ευθύνη του κράτους, αλλά είναι υπόθεση του κάθε υπεύθυνου πολίτη, υπόθεση όλων μας.[12]
…για τους Θεσμούς σε κρίσηΟι θεσμοί θίγονται όταν υπάρχουν επίορκοι λειτουργοί που τους διαβρώνουν με τη συμπεριφορά τους και όχι όταν αποκαλύπτεται αυτή η συμπεριφορά, οπότε ενισχύεται η κοινωνική πίεση για κάθαρση. Η διαφθορά αποτελεί μολυσματική κοινωνική νόσο. Η αντίδραση πρέπει να προέλθει από τους ίδιους τους λειτουργούς της πολιτείας, που είναι υγιείς. Όχι με τάση συγκάλυψης, ή συντεχνιακή νοοτροπία, ούτε όμως και με προσφυγή σε μέτρα πανικού, που εκδηλώνεται με αυστηρές και άδικες κρίσεις προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν υπόνοιες διαφθοράς. Η άδικη κρίση είναι χειρότερη και από τη διαφθορά γιατί σκοτώνει το δίκαιο γρηγορότερα, αναιρώντας άμεσα το λόγο της ύπαρξής του.[13]
…για τη ΔιαφθοράΟ μεγαλύτερος κίνδυνος από την ύπαρξη και ανάπτυξη της διαφθοράς είναι η δύναμη της «πρακτικής», που τείνει να την καθιερώσει ως αυτονόητη κατάσταση στη δημόσια ζωή. Μια κατάσταση, που προκαλεί αρχικά την παθητική αποδοχή, στη συνέχεια τον εθισμό σ΄ αυτήν και καταλήγει στην επιδίωξή της ως μέσου επιβίωσης, αλλά και κοινωνικής επιβολής. Παραπέρα συνέπεια (αν δεν αναστραφεί αυτή η εξέλιξη) αποτελεί η επέκταση του φαινομένου και στην ιδιωτική ζωή, με τη γενική διάβρωση των ηθών και την άμβλυνση των ηθικών αναστολών, την κοινωνική παρακμή και τον αφανισμό της καθολικά μολυσμένης κοινωνίας. […] Πρέπει να τονιστεί ότι διαφθορά δεν είναι μόνον ο χρηματισμός δημοσίων λειτουργών και υπαλλήλων κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, ώστε να νομίζουμε ότι αντιμετωπίζεται το πρόβλημα απλώς με την αυστηρότητα και τη σκλήρυνση της ποινικής καταστολής αναφορικά με το έγκλημα της δωροδοκίας. […] Διαφθορά είναι και η παραβίαση των νόμων και των αρχών της χρηστής διοίκησης, η επίδειξη εύνοιας προς κάποιους σε βάρος άλλων, προκειμένου να επιτευχθούν κομματικά οφέλη, ο εθισμός γενικά των ασκούντων οποιαδήποτε εξουσία στην υπέρβαση των ορίων της, η ηδονή της εξουσίας με όλες τις επιμέρους ηδονές που συνεπάγεται αυτή η υπέρβαση. Φοβούμαι ότι στη δημοκρατία, έτσι όπως λειτουργεί με τα κόμματα σήμερα (όχι μόνο στην Ελλάδα), υπάρχει ίσως η πολιτική βούληση κάποιων κυβερνώντων να πατάξουν τη διαφθορά με τη στενή έννοια του όρου, δηλαδή το χρηματισμό των δημόσιων υπηρεσιών, δεν υπάρχει όμως πράγματι η πολιτική βούληση ίσως ούτε και η ευχέρεια (ρεαλιστικά) να παταχθεί η διαφθορά ως τρόπος ζωής. Ωστόσο, οφείλουμε να ελπίζουμε και να προσπαθούμε.[14]
… Ποινικό ΔίκαιοΤο έργο αυτό αποτέλεσε πρωτοποριακό σύγγραμμα στο χώρο του "Ποινικού Δικαίου". Πέρα από την ερμηνεία των θεσμών του, επιχείρησε και τη συστηματική κριτική της λειτουργίας τους στην κοινωνική πραγματικότητα και της εφαρμογής τους στην πράξη από τα δικαστήρια της χώρας. Η πρώτη έκδοση του συγκεκριμένου πονήματος (1976-1981) συνέπεσε με την αναμόρφωση του "Ποινικού Δικαίου" μετά την πτώση της δικτατορίας και τον προσανατολισμό του σε ανθρωπιστικές κατευθύνσεις. Η νέα έκδοση (το 2004) συνέπεσε με την κρίση των θεσμών αυτού του δικαίου ενόψει της επιχειρούμενης σκλήρυνσης της ποινικής καταστολής για την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος, και ιδίως της τρομοκρατίας, σε παγκόσμια κλίμακα. Ο συγγραφέας Μανωλεδάκης πίστευε ότι η άρτια γνώση της θεωρίας του Ποινικού Δικαίου μπορεί να συμβάλει, πέρα από την ποιοτική αναβάθμιση της ποινικής δικαιοσύνης στην καθημερινή δικαστηριακή πράξη, και στην προσπάθεια των προβληματιζόμενων νομικών να διατηρηθεί το κράτος δικαίου και ο ανθρωπιστικός χαρακτήρας του παρά την επιχειρούμενη παγκοσμίως υποβάθμισή τους. [15]
…για τον ρόλο του ΔικαστήΗ λειτουργική σημασία της δικαιοσύνης στο σύγχρονο κράτος δικαίου βρίσκεται στην ιδιαίτερη αρμοδιότητά, της να ελέγχει την άσκηση και να αποτρέπει την κατάχρηση οιασδήποτε εξουσίας σε βάρος των πολιτών. Για να επιτύχει σ’ αυτή την εξαιρετική αποστολή του ο δικαστής θα πρέπει ν’ αποβάλει τη νοοτροπία ότι αποτελεί φορέα εξουσίας (και μάλιστα ανέλεγκτης!) και να αποκτήσει αντιεξουσιαστική συνείδηση. Αλλά και για να επιτελέσει το εγγυητικό-προστατευτικό των δικαιωμάτων των πολιτών έργο του, θα πρέπει να αποβάλει τη νοοτροπία του τιμωρού-«μπαμπούλα» και να προσηλωθεί στα ανθρωπιστικά ιδεώδη.[16]
…για την Εθνική Σχολή ΔικαστώνΌταν κάνουμε κριτική στο έργο της Εθνικής Σχολής Δικαστών θα πρέπει να έχουμε υπόψη ως δεδομένο το ισχύον σύστημα Δικαιοσύνης στον τόπο μας και ενόψει αυτού να διατυπώνονται οι κρίσεις μας. Οι αδυναμίες του συστήματος και οι όποιες παρενέργειές τους, που εκδηλώνονται με κάποια, ίσως, ένταση τα τελευταία χρόνια, δεν πρέπει να αποδίδονται στη Σχολή. Ούτε σ΄ αυτήν οφείλονται μεμονωμένες περιπτώσεις υπεροψίας νέων δικαστών, οι οποίες υπήρχαν και πριν από την ίδρυση της Σχολής και υπάρχουν και μεταξύ των άλλων λειτουργών του Δικαίου, όπως οι δικηγόροι και οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι. Στα ζητούμενα εάν χρειάζεται να υπάρχει Εθνική Σχολή Δικαστών και κατά πόσον αυτή ανταποκρίθηκε μέχρι σήμερα στις προσδοκίες μας. Θα πρέπει να πούμε ότι η Εθνική Σχολή Δικαστών αξίζει την προσοχή και τη συμπαράσταση της Πολιτείας και όλου του νομικού κόσμου της χώρας. Στο μέτρο που συμβάλλει στη διάπλαση δικαστών με ανεξάρτητο φρόνημα (και η ανεξαρτησία του δικαστή αποτελεί θεμελιώδες αίτημα του κράτους δικαίου), η καλή λειτουργία και η αποτελεσματικότητα αυτής της Σχολής είναι ζωτικής σημασίας για το νομικό μας πολιτισμό. [17]
ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ• (2011) Δίκαιο και ιδεολογία, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (2006) Η απονομή δικαιοσύνης σε περίοδο κρίσης, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (2005) Εισαγωγή στην επιστήμη, Επίκεντρο
• (2005) Θεσμοί και πρόσωπα, Σφακιανάκη Κορνηλία
• (2005) Μελέτες για εμβάθυνση στο ποινικό δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (2005) Ποινικό δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [κείμενα, επιμέλεια σειράς]
• (2004) Μελέτες για εμβάθυνση στο ποινικό δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (2004) Ποινικό δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (2002) Ασφάλεια και ελευθερία, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (2001) Εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [κείμενα, επιμέλεια σειράς]
• (2001) Μελέτες για εμβάθυνση στο ουσιαστικό ποινικό δίκαιο 1978-1999, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (2001) Ποινικό δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [κείμενα, επιμέλεια σειράς]
• (2000) Η νέα διεθνοποίηση του ποινικού δικαίου και ο κίνδυνος υποβάθμισης του νομικού μας πολιτισμού, Σάκκουλας Αντ. Ν.
• (2000) Σκέψεις για το μέλλον του ποινικού δικαίου, Σάκκουλας Αντ. Ν.
• (1998) Το έννομο αγαθό ως βασική έννοια του ποινικού δικαίου, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (1996) Ερμηνεία κατ΄ άρθρο βασικών όρων του ειδικού μέρους του ποινικού κώδικα, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (1995) Διάλογος με τον ποινικό νομοθέτη, Αντ. Ν. Σάκκουλας
• (1994) Επιβουλή της δημόσιας τάξης, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [κείμενα, επιμέλεια σειράς]
• (1994) Προσβολές κατά της πολιτειακής εξουσίας, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [κείμενα,
επιμέλεια σειράς]
• (1993) Πρακτικά θέματα για εμβάθυνση στο ποινικό δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (1992) 7 θέσεις για το δίκαιο και τη δικαιοσύνη, Σάκκουλας Αντ. Ν.
• (1992) Η περιύβριση των δικαστικών αρχών, Σάκκουλας Αντ. Ν.
• (1990) Μελέτες για εμβάθυνση στο ουσιαστικό ποινικό δίκαιο 1978-1989, Εκδόσεις Σάκκουλα
Α.Ε.
• (1980) Εισαγωγή στην επιστήμη, Παρατηρητής
Α.Ε.
• (1980) Εισαγωγή στην επιστήμη, Παρατηρητής
• (1980) Η σχετικότητα της ποινικής προστασίας, Σάκκουλας Αντ. Ν.
Συμμετοχή σε συλλογικά έργα
• (2011) Η δημοκρατία μεταξύ ουτοπίας και πραγματικότητας, Σαββάλας
• (2011) Η δημοκρατία μεταξύ ουτοπίας και πραγματικότητας, Σαββάλας
• (2007) Εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [κείμενα, επιμέλεια σειράς]
• (2006) Εγχειρίδιο ποινικού δικαίου, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (2005) Ασφάλεια και δικαιώματα στην κοινωνία της διακινδύνευσης, Σάκκουλας Αντ. Ν.
• (2005) Δόλος και αμέλεια στο ποινικό δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [κείμενα, επιμέλεια]
• (2004) Εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [κείμενα, επιμέλεια σειράς]
• (2004) Σύνταγμα. Ελληνική πολιτεία. Ευρωπαϊκή συμπολιτεία, Αντ. Ν. Σάκκουλας Α.Ε
• (2001) Σχέσεις δικαστών - δικηγόρων, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (1999) Εγχειρίδιο ποινικού δικαίου, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
• (1993) Η ποινική ευθύνη των υπουργών, Σάκκουλας Αντ. Ν.
Λοιποί τίτλοι
• (2006) Συλλογικό έργο, Κρίση θεσμών, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια]
• (2006) Συλλογικό έργο, Κρίση θεσμών, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια]
• (2005) Καϊάφα - Γκμπάντι, Μαρία, Κοινώς επικίνδυνα εγκλήματα, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (2005) Παγκόσμια εξουσία και νομικός πολιτισμός, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια]
• (2005) Μαργαρίτης, Λάμπρος Χ., Ποινολογία, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (2005) Συστηματική ερμηνεία του ποινικού κώδικα, Σάκκουλας Π. Ν. [επιμέλεια]
• (2003) Διεθνοποίηση του ποινικού δικαίου, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια]
• (2003) Παύλου, Στέφανος Κ., Εγκλήματα περί το νόμισμα, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (2002) Αναγνωστόπουλος, Ηλίας Γ., Το σχέδιο νόμου για την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια]
• (2001) Μπιτζιλέκης, Νικόλαος Ε., Υπηρεσιακά εγκλήματα, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (2000) Μαργαρίτης, Λάμπρος Χ., Ποινολογία, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (2000) Μαργαρίτης, Λάμπρος Χ., Σωματικές βλάβες, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (2000) Παπαδαμάκης, Αδάμ Χ., Τα περιουσιακά εγκλήματα, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (1999) Καϊάφα - Γκμπάντι, Μαρία, Κοινώς επικίνδυνα εγκλήματα, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (1997) Η ποινική προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια]
• (1996) Το σχέδιο του νέου κώδικα ποινικής δικονομίας και σχετικές παρατηρήσεις του νομικού κόσμου της χώρας, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια]
• (1995) Προβλήματα της απόπειρας στο ποινικό δίκαιο, Αντ. Ν. Σάκκουλας [επιμέλεια]
• (1995) Παπαδαμάκης, Αδάμ Χ., Προσβολές κατά της διεθνούς κρατικής υπόστασης, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (1994) Μαργαρίτης, Λάμπρος Χ., Ποινικό δικονομικό δίκαιο ανηλίκων, Αντ. Ν. Σάκκουλας [επιμέλεια σειράς]
• (1990) Παπαδαμάκης, Αδάμ Χ., Εγκλήματα κατά της στρατιωτικής υπηρεσίας, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
• (1988) Συμεωνίδου - Καστανίδου, Ελισάβετ, Προσβολές του πολιτεύματος, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. [επιμέλεια σειράς]
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
[1]Φωτόπουλος Ν., «Μαχητής του ασύλου, δάσκαλος των
δασκάλων», Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 27 Ιουνίου 2011.
«Κηδεύτηκε ο Ιωάννης Μανωλεδάκης», Ηλεκτρονική Έκδοση σε http://www.enet.gr, 20:56 Τρίτη 28 Ιουνίου 2011.
[2]Παρασκευόπουλος Ν. «Ιωάννης Μανωλεδάκης: ένας αποχαιρετισμός», αναδημοσίευση από την Εποχή, 10.7.2011 σε http://enthemata.wordpress.com/2011/07/17/paraskev/, 17/7/2011 12:24πμ
[3]Καλφέλης Γ. « Ένας μεγάλος Έλληνας έφυγε – ο Ιωάννης Μανωλεδάκης», εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 28/6/2011.
[4]Μακρής Γ. «Ιωάννης Μανωλεδάκης», εφημερίδα Αγγελιοφόρος, Τρίτη, 28 Ιουνίου 2011, σε http://www.agelioforos.gr/default.asp?pid=7&ct=36&artid=99852
[5]Ξένος Τ. Ι. «Μανωλεδάκης-Για ένα προοδευτικό δικαιϊκό σύστημα», Νομικά Χρονικά, στο http://www.nomikaxronika.gr/article.aspx?issue=67&id=ae6e1472-3154-458a-bb06-eba0f745de4c&highlight=ιωάννης\W|μανωλεδάκης, 28/06/2011.
[6]Μ. Καϊάφα-Γκμπάντι (2006) «Πρόλογος» σε Τιμητικό τόμο για τον Ιωάννη Μανωλεδάκη ΙΙ
Μελέτες ποινικού δικαίου - Εγκληματολογίας - Ιστορίας του εγκλήματος, Θεσσαλονίκη Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
[7]Μανωλεδάκης Ι. (), Η δημοκρατία μεταξύ ουτοπίας και πραγματικότητας, 2011.
[8]Φαλαγκάρας Ν. «Στον δάσκαλο Ιωάννη Μανωλεδάκη», σε http://www.e-enimerosi.gr/article/10921/
[9]Μέρος της νεκρολογίας που εκφωνήθηκε από τον Ιάσονα Π. Δούμπη, Διευθυντή Ύλης του περιοδικού Νομικά Χρονικά σε http://www.nomikaxronika.gr/article.aspx?issue=67&id=ff3d274f-8375-4f01-a4e6-54775a87b981&highlight=ιωάννης\W|μανωλεδάκης
[10]Απόσπασμα ομιλίας του Μανωλεδάκη από συνέδριο προς τιμήν του που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη από 13-15 Μαΐου 2004 σε http://siamakis-lawyers.gr/?p=1516
[11]Μανωλεδάκης Ι. σε http://www.arsis.gr/2010_09_05%20compass.pdf
[12]Μανωλεδάκης Ι. (2005) Θεσμοί και Πρόσωπα, Θεσσαλονίκη εκδ. Σφακιανάκη Κορνηλία.
[13]Μανωλεδάκης Ι. «Η θεσμική κρίση», Νομικά Χρονικά, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2005 - ΤΕΥΧΟΣ 29 σε http://www.nomikaxronika.gr/article.aspx?issue=67&id=9605a38d-07ef-4a61-a04f-cf6cec7af417&highlight=ιωάννης\W|μανωλεδάκης
[14]Μανωλεδάκης Ι. «Η αντιμετώπιση της διαφθοράς είναι θέμα πολιτικής βούλησης», Νομικά Χρονικά, Μάιος-Ιούνιος 2008 - ΤΕΥΧΟΣ 49 σε http://www.nomikaxronika.gr/article.aspx?issue=67&id=9605a38d-07ef-4a61-a04f-cf6cec7af417&highlight=ιωάννης\W|μανωλεδάκης
[15]Μανωλεδάκης Ι. (2004) Ποινικό δίκαιο: Γενική θεωρία, Θεσσαλονίκη εκδ. Σάκκουλα Α.Ε.
[16]Μανωλεδάκης Ι. «Στέφανος Ματθίας», Νομικά Χρονικά, Ιούλιος-Αύγουστος 2009 - ΤΕΥΧΟΣ 56 σε http://www.nomikaxronika.gr/article.aspx?issue=67&id=9605a38d-07ef-4a61-a04f-cf6cec7af417&highlight=ιωάννης\W|μανωλεδάκης
[17]Μανωλεδάκης Ι. «Εθνική Σχολή Δικαστών: 15 χρόνια λειτουργίας. Αξιολόγηση και προοπτικές», Νομικά Χρονικά, Μάρτιος-Απρίλιος 2010 - ΤΕΥΧΟΣ 60 σε http://www.nomikaxronika.gr/article.aspx?issue=67&id=a287446e-faeb-443a-8eed-6e9439613b66&highlight=ιωάννης\W|μανωλεδάκης
[2]Παρασκευόπουλος Ν. «Ιωάννης Μανωλεδάκης: ένας αποχαιρετισμός», αναδημοσίευση από την Εποχή, 10.7.2011 σε http://enthemata.wordpress.com/2011/07/17/paraskev/, 17/7/2011 12:24πμ
[3]Καλφέλης Γ. « Ένας μεγάλος Έλληνας έφυγε – ο Ιωάννης Μανωλεδάκης», εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 28/6/2011.
[4]Μακρής Γ. «Ιωάννης Μανωλεδάκης», εφημερίδα Αγγελιοφόρος, Τρίτη, 28 Ιουνίου 2011, σε http://www.agelioforos.gr/default.asp?pid=7&ct=36&artid=99852
[5]Ξένος Τ. Ι. «Μανωλεδάκης-Για ένα προοδευτικό δικαιϊκό σύστημα», Νομικά Χρονικά, στο http://www.nomikaxronika.gr/article.aspx?issue=67&id=ae6e1472-3154-458a-bb06-eba0f745de4c&highlight=ιωάννης\W|μανωλεδάκης, 28/06/2011.
[6]Μ. Καϊάφα-Γκμπάντι (2006) «Πρόλογος» σε Τιμητικό τόμο για τον Ιωάννη Μανωλεδάκη ΙΙ
Μελέτες ποινικού δικαίου - Εγκληματολογίας - Ιστορίας του εγκλήματος, Θεσσαλονίκη Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.
[7]Μανωλεδάκης Ι. (), Η δημοκρατία μεταξύ ουτοπίας και πραγματικότητας, 2011.
[8]Φαλαγκάρας Ν. «Στον δάσκαλο Ιωάννη Μανωλεδάκη», σε http://www.e-enimerosi.gr/article/10921/
[9]Μέρος της νεκρολογίας που εκφωνήθηκε από τον Ιάσονα Π. Δούμπη, Διευθυντή Ύλης του περιοδικού Νομικά Χρονικά σε http://www.nomikaxronika.gr/article.aspx?issue=67&id=ff3d274f-8375-4f01-a4e6-54775a87b981&highlight=ιωάννης\W|μανωλεδάκης
[10]Απόσπασμα ομιλίας του Μανωλεδάκη από συνέδριο προς τιμήν του που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη από 13-15 Μαΐου 2004 σε http://siamakis-lawyers.gr/?p=1516
[11]Μανωλεδάκης Ι. σε http://www.arsis.gr/2010_09_05%20compass.pdf
[12]Μανωλεδάκης Ι. (2005) Θεσμοί και Πρόσωπα, Θεσσαλονίκη εκδ. Σφακιανάκη Κορνηλία.
[13]Μανωλεδάκης Ι. «Η θεσμική κρίση», Νομικά Χρονικά, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2005 - ΤΕΥΧΟΣ 29 σε http://www.nomikaxronika.gr/article.aspx?issue=67&id=9605a38d-07ef-4a61-a04f-cf6cec7af417&highlight=ιωάννης\W|μανωλεδάκης
[14]Μανωλεδάκης Ι. «Η αντιμετώπιση της διαφθοράς είναι θέμα πολιτικής βούλησης», Νομικά Χρονικά, Μάιος-Ιούνιος 2008 - ΤΕΥΧΟΣ 49 σε http://www.nomikaxronika.gr/article.aspx?issue=67&id=9605a38d-07ef-4a61-a04f-cf6cec7af417&highlight=ιωάννης\W|μανωλεδάκης
[15]Μανωλεδάκης Ι. (2004) Ποινικό δίκαιο: Γενική θεωρία, Θεσσαλονίκη εκδ. Σάκκουλα Α.Ε.
[16]Μανωλεδάκης Ι. «Στέφανος Ματθίας», Νομικά Χρονικά, Ιούλιος-Αύγουστος 2009 - ΤΕΥΧΟΣ 56 σε http://www.nomikaxronika.gr/article.aspx?issue=67&id=9605a38d-07ef-4a61-a04f-cf6cec7af417&highlight=ιωάννης\W|μανωλεδάκης
[17]Μανωλεδάκης Ι. «Εθνική Σχολή Δικαστών: 15 χρόνια λειτουργίας. Αξιολόγηση και προοπτικές», Νομικά Χρονικά, Μάρτιος-Απρίλιος 2010 - ΤΕΥΧΟΣ 60 σε http://www.nomikaxronika.gr/article.aspx?issue=67&id=a287446e-faeb-443a-8eed-6e9439613b66&highlight=ιωάννης\W|μανωλεδάκης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου